Geçmişten Günümüze Çantanın Tarihi 1. Bölüm

Sanat, moda ve tarih. Birbirinden ayrılmayan, birbirini şekillendiren üç kavram. Modanın evriminde, çantanın tarihi ve geçirdiği aşamalar aslında insanın hem sanatı hem modayı ve tabii ki tarihi nasıl şekillendirdiğinin güzel bir örneği.

İki bölümlük yazımda, 2000’den bu yana sayısız çantaya imza atmış bir tasarımcı olarak, Buz Adam’dan beri hayatımızda var olan çantanın macerasını sizlerle paylaşmak istedim.

Arz talep evriminin en güzel örneklerinden olan çanta ve cüzdanların ilk çıkış noktası tabii ki insanın ihtiyacı olan eşyaları yanında taşımak istemesi. Ancak zamanla, kişisel tarzı yansıtmaya hatta kişisel tarzı tanımlamaya varacak kadar önem kazanıyor.

Bir çantanın sahip olduğu benzersiz stil aslında tarihin de bir parçası. Yani bir modele baktığımızda o modelin hangi dönemi yansıttığını fazla söze gerek kalmadan görmemiz mümkün. Şimdi bir düşünün, size Kelly Bag dediğimde aklınıza Grace Kelly ve 50’li yıllar gelmiyor mu?

Elbette çanta her kuşağa ve onların taşımayı uygun gördükleri değerli eşyalara uyum sağlayarak YARATICILIK VE İNOVASYONLA kendini modernize etmeye devam ediyor. İşte çantanın tarihi de bu sürecin parçası olarak durmaksızın yeniden yazılıyor.

Çantanın tarihi yolculuğumuza dünyanın en eski çantası olarak bilen çantayla başlayalım.

Günümüze ulaşan en eski çantanın sahibi Tirol Buz Adam. MÖ 3400 ile 3100 yılları arasında yaşadığı düşünülen Buz Adam Ötzi’nin bu çantası bize çantanın icadının ne kadar öncelere dayandığını da gösteriyor. Benim için tekerleğin icadı kadar anıtsal.

Çantanın tarihi evrimleşiyor dedim. O zaman Mısır’dan bahsetmemek olmaz. Mısır hiyerogliflerinde tasvir edilenler kese modelinde. Özellikle belde ve kalçada taşınan bu keseler dayanıklı deriden veya değerli kumaştan yapılmış

Öncelikle şunu belirteyim. İyi yapılmış bir çantanın değeri, estetik çekiciliğinin yanı sıra kalite açısından da tarihsel olarak önemli. Çünkü bir ihtiyaçtan doğan çanta, yüzyıllar boyunca değişen taleplere paralel olarak kendini geliştirdi. Bazı çantalar, postacı çantaları gibi işçi sınıfı için uygunken, diğerleri özel olarak seçkinler için tasarlandı. Aristokrat sınıf için daha özel ve özelleştirilmiş çantalar üretildi. Örneğin, gizli bölmeleri olan ve kişiye özel tasarlanmış modeller aristokrat sınıfının hemen dikkatini çekti ve böylece çanta yüksek statü sembollerinden biri haline geldi.

14. ve 15. Yüzyıllarda Çantanın Tarihi ve Gelişimi

17. Yüzyıla kadar giysilerin cepleri yoktu, bu nedenle hem kadınlar hem de erkeler çanta taşımak zorundaydılar. 14 ve 15. yüzyıllarda, yalnızca bozuk para taşınan çantalara ‘cüzdan’ deniyordu. Giysilerde henüz cep olmadığı için bu çantalar çok önemliydi. Bu cüzdan gibi modeller, 14. yüzyılda bir kuşak kemerine iplerle takılıyor ve belden sarkıyordu. “Hamondeys” veya “Tasques” olarak da bilinen bu süslü, ipli çantalar çok modaydı. Sonunda, ipli çanta, kemerden uzun bir kordon üzerinde belirgin bir şekilde asıldı. Her model, sahibinin statüsüne ve yaşam tarzına göre değişiyordu.

Dinin önem kazanmasıyla, bu cüzdan amaçlı kullanılan çantalar dini tasvirlerle süslenmeye başladı. Aynı zamanda, aşk, nişan ve evlilik konularında da bir araç olmaya başladı. Üstlerine aşk hikayeleri işlenmeye başladı. Böylece çantalar sadece ihtiyaç için değil, insanlar için statü göstergesi olma adımlarını attı.

Hollanda’daki Tassenmuseum’daki 1500’lerden kalma bir çanta bu değişimin şahane bir örneği. 18 cepli ve gizli bölmelerinin olduğu bu çanta demir çerçeveli ve keçi derisinden yapılmış.

16 ve 17 Yüzyıllarda Çantanın Tarihi

Karanlık Çağ’ın son ermesiyle, moda da yeni akımlar başladı. Kadınlar keseleri bellerine takmak yerine eteklerinin altına giymeye başladılar. Fakat Elizabeth döneminde, kadın etekleri inanılmaz genişledi. Gelgelelim bu sefer de keseler o eteklerin içinde ister istemez kayboldu. Haliyle kadınların çantalarını bu eteklerin dışında kullanmak istediler.

Bu arada, aristokrat sınıf için önemli bir aksesuar haline gelen çanta, ihtiyaç ve talebe göre yeniden şekillendi ve çuval olarak bilinen yeni bir çanta modeli doğdu. Özellikle köylüler ve gezginlerin kullandığı, bu büyük el çantası benzeri deri veya bez çantalar çapraz olarak kullanıldı.

Öte yandan işçi sınıfının ihtiyaçlarını belirgin bir şekilde karşılayan postacı modeller yine bu dönemde ortaya çıktı. Büyük belge ve eşyaları taşıma ihtiyacı ile iyi tasarlanmış postacı çantaları talep görmeye başladı.

Çantalar ihtiyaçtan doğdu dedim ya en güzel örneği de “tatlı bohçaları”. Kişisel hijyenin neredeyse sıfır olduğu dönemlerde, insanlar bu minik bohçaları, kokulu baharat ve otlar doldurur ve kötü kokularını bastırmak için yanlarında taşımaya başladılar. Bugün evlerimizde çarşafların, giysilerin içine konan lavanta kokulu minik keseler işte bu ihtiyacın şimdiki zamana evrimleşmesinin bir sonucu.

18 ve 19. Yüzyıllarda Çanta Modası

18. yüzyıla geldiğimizde kadınların elbiseleri daha sadeleşmeye ve daralmaya başladı. Bu moda akımına paralel olarak, ceplerin sayısı azaldı ve İngilizlerin vazgeçilmezi olan el çantaları ortaya çıkmaya başladı.

19. yüzyılda cep modası geri geldi ama el çantaları tahtlarını korumaya devam etti. Çantanın tarihi, sanayi devrimiyle yepyeni bir sayfa açtı. Çünkü, demiryolunun devreye girmesiyle geleneksel çanta, seyahatlere de uygun olmak üzere yeniden şekillendi. Böylece, saplarından elle tutulan seyahat çantaları yapılmaya başlandı. Emre NewYork seyahat koleksiyonumdaki WEEKENDER TOTE benzeri bu çantalar günümüzde olduğu gibi o dönemde de her yolcunun vazgeçilmezi oldu.

Bu arada, çanta ve moda dünyasına isimlerini altın harflerle yazdıran iki marka da doğdu. 1854’de bavul üreticisi Louis Vuitton, ardından koşum takımı ve eyer üreticisi Thierry Hermes sektöre giriş yaptılar.

Bu iki markanın doğuşu aynı zamanda, çantanın gerçekten bir sosyal statü göstergesi olmasının ve çanta çılgınlığının ilk adımları diyebiliriz.

İnsanların hayatlarının değişmesi, kadınların sosyal hayatta öne çıkmaya başlaması ve tabii ki dünyanın kaderini etkileyen 2 büyük savaş….

Tüm bu olaylarla yeniden şekillenen çantanın tarihi 2. Bölüm bir sonraki yazımda..

Sevgilerimle,