Yılbaşı, Noel, Nardugan kutladığınız ne olursa olsun senenin en güzel zamanı geliyor. Yılın bu özel ve güzel zamanın ışıltısı her zaman içimi ısıtmıştır. Süslenmiş bir ev, aile ve arkadaşlarla bir arada olmanın sıcaklığı, üzerinde nefis yemeklerin olduğu keyifli bir sofra, bol kahkaha, neşe ve umut dolu bir ay. Tabii tüm bunların yanı sıra dönemin en önemli sorunsalı: yeni yılda çam ağacı süslenir mi! Bazılarınca, Hristiyan inanınışına ait olduğu düşünülen yılbaşı ağacı aslında sanılanın aksine bir Türk geleneği.
Yılbaşı Ağacının Kökeni
Yeni yılda çam ağacı süsleme geleneği günümüzde bir Hristiyan kültürün bir parçası olarak öne çıksa da, yılın bu döneminde ağaç süslemenin kökleri çok ama çok eskilere, paganizme kadar uzanıyormuş.
Paganizm, temelde doğanın kutsallığına inanan ve doğadaki herseyde izlerini gösteren ilahiliğe saygı duyan bir inanış. Kutsal doğaya ve ilahi güce saygı düşüncesi ile süslenen ağaçlar da bu inanışın ritüellerinden biriymiş. Çam ağacı, Çin ve Mısır gibi ülkelerde, daima yeşil kalan yaprakları nedeniyle ölümsüzlüğün sembolü sayılmış. Bu ülkelerde, insanlar yeni bir yıla girerken zamansızlığa vurgu yapmak amacıyla da süslemişler çam ağaçlarını. Kayıplarını anarken de ölümsüzlüğü sembolize eden çam ağacının dallarından hazırlanan çelenkleri kullanmışlar.
Günümüzde çam ağaçları, yılbaşının ve Noel kutlamasının sembolü olarak süsleniyor. Altına hediyeler yerleştiriliyor. İşte bu geleneğin kökleri de Asya Türklerinin “Hayat Ağacı” inancına kadar uzanıyormuş. Döndük dolaştık yine Orta Asya Türklerine geldik Sevgili Dostlar. Peki nedir bu Hayat Ağacı?
Hayat Ağacı, Çam Bayramı, Nardugan ve Noel
Tek Tanrılı dinden önceki inanışlarında Türk’ler çam ağacını mukaddes bir ağaç saymışlar. Kışın bile yapraklarını dökmemesi ve daima yeşil kalmasından dolayı Akçam’ı, “hayat ağacı” olarak isimlendirmişler. Bu ağacı, halı kilim gibi dokumalarında daima kullanmışlar.
Eski Türklerin inanışında güneşin önemli bir yere sahip olduğunu biliyorum. Gece ve gündüzün daima savaş halinde olduğu, savaşın sonunda günün geceyi yenip zafer kazandiığına inanılırmış. Gecelerin kısalıp günün uzamaya başladığı 22 Aralık günü Nardugan olarak kutlanırmış. Nar; güneş, dugan; doğum, Nardugan “doğan güneş” anlamına geliyor.
Nardugan’da, verimliliği, doğurganlığı, gece ve gündüzü, iyilik ve kötülüğü yöneten beyaz sakallı Ülgen şerefine, bayramlar düzenlenirmiş. Bu bayramlarda aileler toplanır, güzel elbiseler giyilir, özel yemekler yenilirmiş. Günün tekrar zafer kazanmasına yardımcı olduğu, yeryüzünde ışığının daha uzun süre kalmasını sağladığı, “güneşi kendilerine tekrar verdiği” için Ülgen’e dua ve teşekkür edilirmiş.
Akçam eve getirilir, dualarının, dileklerinin kabul edilmesi için de Ülgen’in sevgili ağacı olan Akçam süslenirmiş. Dallarına renkli çaputlar bağlanır, yanına hediyeler yığılırmış. En mahrem dileklerin bile, bu gecede, değişmeden gerçekleşeceğine inanılırmış. Tanrı Ülgen her zaman, zengin kırmızı kaftanlar içindeymiş.
Aksakallı, kırmızı kürklü kıyafetleri içinde Noel Baba, süslenen çam ağacı, hediyeler!
Yoksa çok mu tanıdık geldi???
Orta Asya’dan Macaristan ve civarına göç eden Hunlarsa, beraberlerinde Şamanizm inancının motiflerini de getirmişler. Bunların arasında dikkati en çok çeken Ayaz Ata. Türk, Altay ve Orta Asya mitolojisinde; “Soğuk Tanrısı” diye de kabul edilen “Ayaz Ata” kış ayazında donmak üzere olan çaresiz kimsesizlere, açlara görünen ve onları koruyan bir aziz. 22 Aralıkta günlerin uzaması ve çileli kış günlerinin yerini mutluluğa bırakması şerefine yapılan bu şenlikleri daha da belirgin hale getirmek için akçam ağacı süsleme geleneği de yerleşmiş.
Hristiyanlıkta Çam Ağacı Süsleme Geleneği
Anlayacağınız, yeni yıl kutlamalarının ve yeni yılda ağaç süsleme geleneğinin doğrudan Noel ile alakası yok. Hristiyan inancı yayılmaya başladıktan sonra bile, insanlar pagan ve şaman inançlarındaki bazı geleneklerinden vazgeçememişler.
Pagan inanışlardan gelen güneş ve ışığı kutlama geleneği, MS 350 lerde İznik Konsili’nde “İsa bizim güneşimizdir” denilerek, İsa’nın doğuşu olarak kabul edilmiş. Ağaç süsleme ise ancak 16. yy’da Almanya’da görülmeye başlamış, daha sonra Fransa’ya yayılmış. Günümüzdeki Noel kutlamasının köklerini biraz kurcalayınca bu bilgilere ulaşmak mümkün. Noel Baba figürü ise dünyaca ünlü içecek firması Coca Cola tarafından popüler hale getirilmiş görünse de, daha önce başka firmalar tarafından kullanıldığı da olmuş. Ne demişler, tarihini bilmeyen geleceğini yazamaz!
Yeni yıl ağacı ve tarihçesi hakkında en kapsamlı bilgileri değerli Sümerolog Muazzez İlmiye Çığ Hanımefendinin ÇAM BAYRAMI isimli eserinde bulmak mümkün.
Sevgili Dostlarım;
Biraz araştırınca, dünyanın aslında gerçekten ne kadar küçük olduğu, toplumların kültürel olarak ne kadar iç içe geçtiği ortada değil mi?
Uzak ya da yakın olsalar da; her şey eski toplumlar, kadim bilgiler ve bu bilgilerin kültüre yansımasından ibaret. Yorum farklarının çok da önemi yok görünüyor. Geçmişten süzülüp gelen çeşitli kültürler de yaşamımızı güzelleştirmiyor mu sizce? Ne kadarının nereden geldiği çok da önemli değil.
Sonuç olarak dünya büyük bir köy. Bir sanatçı olarak misyonumun dünyayı güzelleştirmek, ruhlara hitap etmek olduğunu düşünüyorum ve bu yolda aralıksız çalışıyorum. Çünkü hepimiz kattığımız renk kadar güzelleştiriyoruz yaşamı.
Yeni yılda tüm dilekleriniz gerçekleşsin. Hayatınız şimdiden daha güzel, daha mutlu, daha sağlık dolu olsun.
Sevgilerimle,
