Kolaj sanatı, aslında bir asırdan beri hayatımızda ancak kolaj kelimesinin popülaritesi sanırım sosyal medyanın uygulamaları sayesinde oldu.
RESİMLE SANAT TERAPİSİ eğitimlerimde de yer alan mühürleme dersinde kolaj çalışmaları yaptırıyorum.
20. yüzyıl boyunca, birçok hareket, ortam ve stildeki yaratıcılar, kolaj sanatı uygulamalarını keşfetmeye başladı. Çünkü, sanata yaratıcı ve yenilikçi bu yaklaşım, estetiği ve benzersiz parçaları bir araya getirmesiyle sanatçıları cezbetti.
Modernist dönemde başlayan ve çağdaş sanat dünyasında devam eden kolaj sanatı, sanatçıların ilgisinin artmasıyla bir dizi değişikliğe uğradı.
Gelin kolaj sanatı ve gelişimine bir göz atalım.
Kolaj Sanatı Nasıl Doğdu?
Kübist sanatçılar Braque ve Picasso tarafından icat edilen “kolaj” terimi, Fransızca “coller” veya “tutkallamak / yapıştırmak” kelimesinden gelir. Akımın kendisi, 1910 civarında avangart birleşimler yaratmak için çeşitli araçlarla çalışmaya başlayan bu 2 isim tarafından sanat formları arasına katıldı.
Kolajlar çeşitli malzemelerden oluşabilir, ancak çoğu zaman kağıt veya tahtadan yapılır ve genellikle kesilip yapıştırılan fotoğraflar, boyalı formlar ve hatta 3 boyutlu nesneler içerir. 20. yüzyıl boyunca giderek daha fazla modern sanatçı kolajı keşfetmeye başladıkça, bu eserler daha çeşitli ve giderek daha deneysel hale geldi.
Kolaj Sanatı Formları
Soyut ve figüratif olarak ikiye ayrılır.
Soyut Kolaj Akımı
Soyut bir kolaj, kökenleri artık görünmeyecek şekilde bozulmuş resim ve görüntülerden oluşur. Basit teknikler, resimleri yırtmak, birbirinin üzerine yapıştırmak ve düz kenarlı veya organik olarak yırtık kenarlı renkli yüzeyler uygulamaktır. Genellikle soyut kolajlar, çizim veya boyamanın uygulandığı bölümleri de içerir. Soyut kolajlarda herhangi bir resimsel anlam yoktur ancak renk ve kompozisyon kullanımlarında soyut düzeyde anlam içerir.
Figüratif Kolaj Akımı
Figüratif kolajlar, kolajlarda kullanılan orijinal resim ve görüntülerin anlamından yararlanan kolajlardır. Yeni bir resimsel anlamı olan yeni bir resim yaratmak için çeşitli resim türleri kullanılır. Vakko Esmod Akademi derslerimde öğrencilerimin hazırladıkları, tipik yaşam tarzı öğelerini, hayallerini, esinlendikleri öğeleri ve özlemlerini gösteren ilham panoları figüratif kolaj sanatı için mükemmel bir örnektir.
Kolaj Sanatı İle İlişkili Akımlar
Kübizm
Kübizm çoğunlukla resimle ilişkilendirilirken, kolajın kurucu isimleri Georges Braque ve Pablo Picasso bu akımda kolajlar yarattı.
Parçalanmış formlar ve yapısızlaştırılmış konu ile tanımlanan Kübizm, sanatçıların farklı bileşenlerden bir resmi tam anlamıyla bir araya getirmelerini sağladığı için kolaj yaklaşımıyla mükemmel bir şekilde eşleşti.
Ayrıca, resimden farklı olarak, kolajlar düz görünme riski taşımadığı için, Picasso ve Braque gibi eserlerinde boyutsallığı hedefleyen sanatçılar için çekici bir form oldu. Çünkü, yalınlık, kübist eserleri çıkmaza sürüklemeye başlamıştı.
Picasso’nun Bottle of Vieux Marc, Glass, Guitar and Newspaper ve Braque’ın Violin and Pipe’ında görüldüğü gibi, boyalı kesiklere ek olarak, Kübistler tarafından genellikle gazete kağıdı ve desenli kağıt kullanıldı.
Dadaizm
Picasso ve Braque’nin son teknoloji çalışmalarından ilham alan Dadaist sanatçılar da 1920’lerde kolaj eserler yapmaya başladılar. Natürmort düzenlemelerini tercih eden kübistlerin aksine, Dadaistler, yeniden yorumlanan portrelerden fantaziye dayanan figürlere kadar çok çeşitli ikonografi içeren kolajlar yarattılar.
Sürrealizm
Dadaizm’den hemen sonra, Sürrealistler bu kes ve yapıştır tekniğini benimsedi ve uyarladı. Resme “otomatik” yaklaşımlarında olduğu gibi, bu kolaj sanatı için sanatçılar fotoğraf, illüstrasyon, renkli kağıt ve boyadan oluşan türünün tek örneği derlemeler ürettiler.
Kübistler natürmort temasını terk ederek, Dadaistlerin bir rüyayı çağrıştıran parçalar yaratmak için garip konulara eğilmelerini benimsediler ve hatta genişlettiler. Bu gelişim, sürrealizm ve dadaizm akımını tamamen hayali sahneler oluşturmak için bir araç olarak kullanan Joseph Cornell ve André Breton’un çalışmalarında son derece belirgindir.
Pop Art
Kolaj sanatı, kübizm, dadaizm ve sürrealizmin yanı sıra, çağdaş sanat akımlarından Pop Art’da da sıkça karşımıza çıkar. Başta Andy Warhol ve Roy Lichtenstein ile popüler olan kolaj, günümüzde, hem geleneksel yöntemler hem de dijital yöntemlerle kendini geliştirmekte.
Kolaj Sanatı Teknikleri
Kullanılan malzemelere bağlı olarak 4 farklı teknik vardır.
Kağıt Kolaj
Adını, Fransızca’da “yapıştırılmış kağıt” anlamına gelen “papier collé” teriminden alan, basılı veya dekore edilmiş kağıdın yeni bir görüntü oluşturmak için tuval gibi bir yüzeye uygulandığı bir kolaj tekniğidir. Picasso, Braque ve İspanyol ressam Juan Gris’in ilk kolaj çalışmalarını bu tekniğin önemli örneklerindendir.
Kesik Kolaj
Yine Fransızca’dan “découper” kelimesinden gelen kesik kolaj sanatı, renkli kağıt kesiklerinin, genellikle katmanlama yoluyla düzenlenmesini ve yapıştırılmasını içerir. Özellikle Henri Matisse bu tekniği, bozulan sağlığı nedeniyle kullanmaya başladı ve Blue Nude II (1952) gibi birçok önemli dekupaj eser yarattı.
Foto Kolaj
Yeni bir görüntü oluşturmak için diğer fotoğrafların kesilip yapıştırılmasıyla oluşturulan bu teknik, fotokolaj veya birleştirme olarak bilinir. Yeni görüntü, fotoğraf kolajına kesintisiz bir öğe oluşturmak için sık sık fotoğraflanır. Dijital görüntü düzenleme yazılımının öne çıkması, bu teknikte çok büyük kolaylık sağladı.
Asamblaj
Nesneleri düz bir yüzeye ekleyerek üç boyutlu görüntülerin oluşturulduğu bir teknik olan asamblaj, kolajla ilgili bir görsel sanat biçimidir. Yirminci yüzyıl asamblaj sanatçıları arasında aklıma ilk gelen, metal artıkları kullanan Pablo Picasso ve kabartmalar oluşturmak için (arka planın yükseltilmiş göründüğü bir heykel tekniği) karışık ortam yaklaşımı bulunan malzeme ve boyayı birleştiren Robert Rauschenberg.
Dijital Kolaj
Dijital, hayatımızın her alanında olduğu gibi sanatta da yerini aldı. Özellikle yapay zekanın hızla benimsenmesi, sanatçıların artistik yeteneklerini sergilemelerine yepyeni ufuklar açtı. NFT’nin daha geniş kitlelerce benimsenmesi nedeniyle, dijital kolaj sanatı da teknikler arasına girdi. 2021’de, 69 milyon dolara alıcı bulan Mike Winkelmann diğer adıyla Beeple’ın ‘Everydays – The First 5000 Days’ adlı eseri, 5000’den fazla resmin kolaj tekniğiyle bir araya getirilmesinden oluşuyor.
Sevgili Dostlarım,
2 yaşımdan bu yana durmaksızın resim yaptığım için, sanat benim hayatımın merkezinde. Gerek çanta tasarımlarım gerekse stil danışmanlığımda her zaman etkisi olan sanatın farklı formlarda kendini yenileyerek gelişmesi çok sevindirici. Sanata ve sanatçıya duyulan ilgi ve sevgi gün geçtikçe arttıkça hem bireylerin hem de toplumların iyi ve güzel yolda evrimleşeceği bir gerçek. Kolaj sanatı, dijitalin yükselişiyle birlikte, ülkemizde de gün geçtikçe popülaritesini artırıyor. İnanıyorum ki, genç nesil sanatçılarımız, Türk sanat ve sanatçısını evrensel boyutta tanıtacaklar.
Sanat ve güzellik dolu bir başka yazıda görüşmek üzere….
